Sinds begin dit jaar is Van Helvoirt Groenprojecten verantwoordelijk voor het ecologisch beheer van de Tilburgse Piushaven. De haven werd ruim honderd jaar geleden aangelegd, tegelijk met de aanleg van het Wilhelminakanaal. Via de haven werden steenkolen, bouwmaterialen en voedingsmiddelen aangevoerd om de levendige Tilburgse industrie draaiende te houden. Half mei vond de eerste schouw plaats. Onze ecoloog Frank van Irsel hield samen met een vertegenwoordiging van Stichting Thuishaven Tilburg (STT) het gevoerde beheer tegen het licht en maakte een opname van de voorkomende vegetatie. In dit artikel belichten we kort een aantal bijzondere soorten die daarbij werden aangetroffen.
Knolbeemdgras (Poa bulbosa)
Deze beemdgrassoort is, zeker in het binnenland, een zeer zeldzame verschijning. Knolbeemdgras heeft een hele bijzondere eigenschap. Ze is namelijk in sommige gevallen levendbarend (var. vivipara). Uit de bloeiwijze ontwikkelen zich nieuwe plantjes die na het afvallen weer uitgroeien tot een nieuwe volwassen plant.
Eind 19e eeuw waren waarnemingen van knolbeemdgras zeldzaam. Er was één groeiplaats bekend in de duinen bij Noordwijk. Sinds de toepassing van intensieve schapenbegrazing heeft de soort zich verder over de kuststreken verspreid. Toen mensen sinds halverwege de vorige eeuw op vakantie gingen, werd de soort ook sporadisch via tenten en caravans het binnenland mee ingenomen.
Klein fakkelgras (Rostraria cristata)
Klein fakkelgras komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied maar is via vogelzaad, graan en bloembollen bijna overal verspreid geraakt. In Nederland is de soort in het laatste kwart van de 20e eeuw ingeburgerd, maar nog steeds een zeldzame verschijning. Hoewel het een exoot is, is het een bescheiden soort die niet in staat is om inheemse beplanting te gaan overwoekeren. Het is een klein éénjarig grasje dat al in juli is uitgebloeid. Net als klein fakkelgras vinden ook steeds meer andere grassen uit het Middellandse Zeegebied hun weg naar Nederland, en dan met name naar de binnensteden, want daar is het immers lekker warm.
De soortaanduiding cristata betekent letterlijk ‘met een kam’. Een logische benaming als je naar de aar van deze grassoort kijkt. Ze groeit in Nederland vaak binnenstedelijk op muren, oude kerkhoven en haventerreinen. Voor Tilburg, maar ook voor Noord-Brabant, is klein fakkelgras een zeer zeldzame soort. Tenminste, wanneer je de verspreidingsatlassen erop na slaat, want het kan natuurlijk zo zijn dat hij in de binnensteden nog niet altijd is opgemerkt.
Grasklokje (Campanula rotundifolia)
Wie het kenmerkende klokje ziet herkent wel dat het hier om een Campanula-soort gaat. Gekweekte en gecultiveerde Campanula’s zijn immers gewilde eyecatchers in veel tuinen. Ook in onze inheemse wilde flora komen enkele soorten voor uit het geslacht Campanula. Een voorbeeld daarvan is grasklokje (Campanula rotundifolia). Tot 1 januari 2017 was grasklokje een wettelijk beschermde plant in Nederland. Sindsdien is de wettelijke status verdwenen en is grasklokje vaak toegepast in bermenmengsels. Daardoor wordt de soort de afgelopen jaren in toenemende mate waargenomen en wordt ze als vrij algemeen beschouwd. Veelal gaat het hier echter niet om genetisch wilde soorten. Op de kademuren van de Piushaven komen enkele exemplaren voor waarvan we met redelijke zekerheid kunnen zeggen dat het om genetische wilde soorten gaat.
Kadeflora in zijn algemeenheid
Op de kademuren, die zijn opgebouwd met basaltblokken en oude kalkrijke metselspecie, komen nog talrijke andere bijzondere en minder bijzondere soorten voor. Soorten als smalle ijzervaren en blaasvaren zijn zeldzaam tot zeer zeldzaam. Ook komen varensoorten voor zoals mannetjesvaren, wijfjesvaren, steenbreekvaren, muurvaren en eikvaren. Andere noemenswaardige waargenomen soorten zijn muursla, stijf barbarakruid, blauw glidkruid en muurpeper.
Conclusie
Ondanks het feit dat de Piushaven zo binnenstedelijk is, komt er flora voor die voor Nederlandse begrippen zeldzaam is. Het is een gebied met talrijke uiteenlopende micromilieus. Ook omwonenden zijn zeer betrokken en geïnteresseerd. Dat maakt het voor ons als natuurbeheerders een project met hele leuke uitdagingen! Kortom, ben je in de buurt? Ga er zeker eens langs!
Tekst en foto’s: Frank Van Iersel, ecoloog bij Van Helvoirt Groenprojecten.
Delen:
